Cần 'đánh thức' vận tải thủy nội địa để thúc đẩy logistics xanh

Vận tải thủy nội địa đang được đánh giá là một trong những giải pháp trọng yếu góp phần hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và phát triển logistics bền vững tại Việt Nam. Tuy nhiên, tiềm năng lớn này vẫn chưa được khai thác hiệu quả.

Tiềm năng lớn nhưng còn ngủ quên

Theo thống kê, Việt Nam sở hữu gần 42.000 km đường thủy nội địa, nhưng chỉ khoảng 17.000 km (41,2%) đang được khai thác. Dù có hệ thống sông ngòi dày đặc, chỉ 19% tổng thị phần luân chuyển hàng hóa hiện đi qua đường thủy. Trong khi đó, 90% lượng phát thải logistics đến từ vận tải đường bộ, vốn chiếm khoảng 30% tổng phát thải CO₂ của cả ngành.

Theo ông Phạm Hải Anh – Ủy viên Ban Chấp hành VLA, việc chuyển đổi sang đường thủy có thể giảm đáng kể áp lực hạ tầng và ô nhiễm môi trường. Phương thức này đặc biệt hiệu quả với hàng hóa khối lượng lớn, tiết kiệm nhiên liệu và chi phí.

Tuyến thủy nội địa – Lựa chọn hiệu quả, chi phí thấp

Một ví dụ điển hình là tuyến vận tải container đường thủy từ Cần Thơ đến Cái Mép do DP World khai thác từ tháng 5/2025. Tuyến dài 200 km, thời gian vận chuyển chỉ 15 giờ – nhanh và hiệu quả hơn nhiều so với hai tuyến đường bộ dài 367 km (48 giờ) và 235 km (30 giờ).

Tại tọa đàm trong khuôn khổ Triển lãm VILOG 2025, bà Ngọc Nguyễn (DP World) khẳng định vận tải đa phương thức (kết hợp thủy – bộ – sắt) là hướng đi tất yếu để giảm phát thải, tối ưu chi phí và đáp ứng các chuẩn mực xanh toàn cầu.

Thực trạng và những thách thức hiện hữu

Tuy tiềm năng lớn, vận tải thủy nội địa vẫn chưa đóng vai trò trọng yếu trong chuỗi logistics quốc gia:

• Hàng hóa vận chuyển bằng đường sông còn ít: Tại Đồng bằng sông Cửu Long, dù hệ thống sông ngòi dày đặc, 90% hàng hóa đến TP.HCM vẫn di chuyển bằng đường bộ. Tuyến Bắc Ninh – Hải Phòng chỉ 4% hàng hóa đi bằng đường thủy.
• Cảng và bến thiếu đồng bộ: Cả nước có 202 cảng hàng hóa và 6.274 bến, nhưng phần lớn quy mô nhỏ, thiết bị lạc hậu, chưa đáp ứng được vận tải container.
• Hạ tầng và quy hoạch chậm: Nhiều tuyến luồng chưa được đầu tư đồng bộ, thiếu kho bãi gom hàng, phương tiện vận tải chưa được chuẩn hóa.
• Quy trình thủ tục còn phức tạp, gây cản trở cho doanh nghiệp ứng dụng vận tải thủy.

Hiệu quả kinh tế vượt trội

Theo ông Mai Trọng Đàm (Đăng Khoa Logistics), chi phí vận chuyển đường sông có thể thấp hơn ít nhất 10% so với đường bộ. Ngoài ra, chi phí nâng – hạ container tại cảng biển khi sử dụng đường thủy giảm 50%, tại cảng cạn (ICD) giảm 30–40%.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp vẫn e ngại do thói quen, tâm lý sợ rủi ro và chưa thấy hết chi phí ẩn của đường bộ như tắc nghẽn, tai nạn, hao mòn phương tiện.

Hướng tới hạ tầng và công nghệ hiện đại

Để thúc đẩy vận tải thủy, các chuyên gia đề xuất:

• Tăng cường kết nối cảng – ICD – tuyến sông, liên thông bằng công nghệ số.
• Nâng cấp trang thiết bị, mở rộng bến bãi và quy hoạch thêm trung tâm logistics.
• Khuyến khích đầu tư tư nhân, nhất là trong các vùng kinh tế trọng điểm như Đông Nam Bộ.
• Cải cách thủ tục hành chính: đăng kiểm, cấp phép và quản lý phương tiện cần đơn giản hóa, minh bạch.

Hướng đi xanh cho đội tàu Việt Nam

Theo ông Vũ Trường Tôn Hiển (Giám đốc Công ty đóng tàu Sowatco), để xanh hóa ngành vận tải thủy, không chỉ tăng thị phần mà tàu thuyền cũng cần chuyển đổi năng lượng sạch. Ông đưa ra ba giải pháp chính:

Tàu chạy khí hóa lỏng (LNG): Giảm 30% CO₂, gần như không phát thải lưu huỳnh, nhưng chi phí đầu tư cao, yêu cầu công nghệ và hạ tầng trạm nạp.

Tàu chạy điện: Không phát thải nhưng giới hạn về tầm hoạt động, pin đắt và tuổi thọ ngắn.

Tàu hybrid (lai điện – dầu): Linh hoạt, phù hợp điều kiện hiện tại, song vẫn có chi phí cao.

Hiện chi phí đóng một sà lan điện cao gấp 3 lần so với loại chạy dầu, nhưng vận hành tiết kiệm hơn 50%. Theo ông Hiển, đầu tư hybrid là bước đi phù hợp trong bối cảnh Việt Nam hiện nay.

Chính sách thúc đẩy mạnh mẽ

Ngày 19/7, Thủ tướng Chính phủ đã ký Công điện 113/CĐ-TTg, yêu cầu các bộ, ngành:

• Rà soát và cập nhật quy hoạch hạ tầng đường thủy.
• Đảm bảo kết nối liên thông với các phương thức vận tải khác.
• Ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý, khai thác vận tải thủy.
• Đơn giản hóa thủ tục hành chính trong đăng kiểm, cấp phép phương tiện.

Kết luận

Vận tải thủy nội địa không chỉ là lời giải cho bài toán chi phí logistics, mà còn là đòn bẩy quan trọng để hiện thực hóa logistics xanh – xu hướng tất yếu trong phát triển bền vững. Việc đánh thức tiềm năng này đòi hỏi cả chuyển đổi tư duy, đồng bộ hạ tầng và đầu tư công – tư hiệu quả, hướng tới hệ sinh thái logistics thông minh, tiết kiệm và thân thiện với môi trường.

Source: https://vnexpress.net/can-danh-thuc-van-tai-thuy-noi-dia-de-thuc-day-logistics-xanh-4921966.html

𝐀𝐋𝐒 – 𝐓𝐡𝐞 𝐋𝐞𝐚𝐝𝐢𝐧𝐠 𝐨𝐟 𝐀𝐯𝐢𝐚𝐭𝐢𝐨𝐧 𝐋𝐨𝐠𝐢𝐬𝐭𝐢𝐜𝐬

Chia sẻ bài viết này